نشست تببين نقشه راه اجراي سند تحول بنيادين برگزار شد
رييس پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش گفت: رویکردها و اصول مهم در تدوین نقشه اجرایی سند تحول بر اساس چرخش‌های تحولی، مدرسه محوری، تاکید بر اجرای مطلوب ماموریت اصلی آموزش و پرورش، توسعه فرهنگ‌سازی، ارتقا سطح کارشناسی و مدیریت، ایجاد تحول درونی، تقویت مشارکت پذیری و مدیریت جهادی بوده است.
به نقل از اداره روابط عمومي و امور بين الملل سازمان پژوهش و برنامه‌ريزي آموزشي؛ نشست تبيين نقشه راه سند تحول بنيادين با حضور علي محبي رييس پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش و جمعي ازمديران كل و كارشناسان و صاحبنظران حوزه ستادي وزارت آموزش وپرورش در محل مدرسه تاريخي دارالفنون برگزار شد.
در ابتداي اين نشست علي محبي ضمن محكوميت قتل عام كودكان مظلوم غزه به دست رژيم اشغالگر قدس و با آرزوي نابودي اين رژيم جنايتكار و پيروزي ملت مظلوم فلسطين و بازگشت كودكان آنها به مدرسه و زندگي عادي خودشان، و با تشريح سابقه سند تحول بنيادين گفت: در پي راهنمايي و تذكر مقام معظم رهبري در ارديبهشت ماه امسال مبني بر اينكه دليل اجرايي نشدن سند تحول بنيادين آموزش وپرورش نداشتن نقشه راه است، در تاريخ 28 خرداد ماه تدوين اين نقشه راه به پژوهشگاه محول شد. اكنون با تلاش هاي جدي صورت گرفته در پژوهشگاه اين نقشه راه تدوين شده و در مرحله اعتباربخشي قرار دارد و به تمام استان ها براي اظهار نظر ارسال شده است و اكثر استان ها هم آن را بررسي ونظرات خود را به پژوهشگاه ارسال نموده‌اند. اين جلسه نيز در جهت قوام بخشي به همان اعتبارسنجي با حضور و مشاركت همه شما صاحب نظران اين عرصه است تا همه ابهات آن رفع شود و بتوانيم در نهايت دو اتفاق را رقم بزنيم.
اول اينكه بتوانيم بودجه 1403 را كاملا نهادينه شده به سمت اجرايي نمودن سند تحول سوق دهيم و برنامه هاي پيش‌بيني شده ما جاي خودش را پيدا كند تا ما دغدغه اجرا نداشته باشيم، و دوم اينكه در سامانه برنامه‌ريزي وزارت خانه اين برنامه را ببريم و در سامانه كامل مستقر شود تا از صدر تا ذيل، از وزير تا مدرسه، هم‌و‌غم تمامي دغدغه‌مندان تعليم و تربيت اجرايي شدن سند شود تا بتوانيم در مواقع لازم با شاخص هاي دقيق بگوييم كه سند چه ميزان اجرا شده است و كجاي آن نياز به اصلاحات دارد و در كل خروجي آن چه بوده است.
دكتر محبي اين نقشه راه را داراي پنج بخش شامل كليات، بازآرايي برنامه هاي زير نظامها، اجرا، اركان اجرا و شرح وظايف و پنجم شامل نظارت، پايش و بهبود معرفي نمود كه بخش كليات هم شامل مقدمه، تبیین مسئله، روش شناسی، مدل مفهومی و عملیاتی ميباشد.
وي ادامه داد: در مقدمه بيشتر به ضرورت سند تحول بنيادين و نقشه راه، پرداخته شده است و نصايح و تذكرات رهبري در برهه هاي مختلف مبني بر اهميت برنامه عملياتي دقيق و نقشه راه، و اين حقيقت كه تحول چيز خوبي است اما براي اجرايي شدن سند تحول نقشه راه لازم است،و چون نقشه راهي براي اجراي تحول نوشته نشده براي همين دركف مدرسه خبري از تحول نيست و در محيط تربيت انسان نشان و اثري از تحول نمي‌بينيم و همه اين دلايل نياز ما به وجود نقشه راه را اثبات مي كند.
در قسمت دوم تعريفي از نقشه راه آورديم وگفتيم: نقشه راه اجراي سند تحول يك چارچوب مفهومي عملياتي براي پياده سازي راهكارهاي سند تحول بنيادين و برنامه ريزي و اجراي مجموعه اي از برنامه ها و اقدامات تحولي اولويت دار، كه همان برنامه هاي زير نظامها هستند، ميباشد كه در سطوح مختلف از ستاد تا مدرسه در مقطع زماني برنامه هفتم خواهد بود.
محبي يادآور شد كه البته خيلي از برنامه هاي سند مقطعي نيستند و بعد از برنامه هفتم هم ادامه خواهد داشت اما ما مي خواهيم تا پايان برنامه هفتم بگوييم آن تكاليفي كه زمان‌دار است و سند از ما خواسته است و بستر را فراهم مي كند، ما در مقطع پنج ساله همه را انجام مي‌دهيم و بعد به صورت طبيعي آن برنامه هايي كه استمرار دارد و نتيجه‌اش در سالهاي بعد بايد پيگيري شود، در جاي خودش اجراشود.
دكتر محبي به تعاريف ديگري نيز در اين نقشه راه از جمله خوشه و پروژه اشاره كرد، كه منظوراز پروژه مجموعه‌ای از برنامه‌ها و پروژه‌های کلان است که ویژگی‌های مشابهی دارد و در جهت تحقق یک یا چند هدف، و راهکار سند تحول بنیادین به صورت یک سبد برنامه‌ای درآمده است تا راهبری و مدیریت آنها به صورت کارآمدتر و اثربخش‌تری انجام گیرد. البته همه برنامه ها لزوما به هم وابسته نيستند و اين الزام نيز وجود ندارد كه به طور مستقيم با يكديگر مربوط شوند.
رييس پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، اهداف نقشه راه را، انسجام‌بخشي و اولويت بندي راهكارهاي سند تحول و برنامه‌هاي ششگانه سند و برنامه‌ريزي، و مديريت اجراي اين راهكارها و برنامه‌ها و نظارت بر حسن اجراي آنها، رفع تعارضات درون‌سازماني، تقويت و نهادینه سازی برنامه محوری درکلیه فرایندها، زنجیره سازی فعالیت‌های وزارت و هم‌افزایی ارکان وزارت از ستاد تا مدرسه، گفتمان سازی و نهادینه کردن فرهنگ شبکه‌ای و هم‌افزایی در اجراي برنامه‌ها، ارزيابي و بازخوردگيري از فرآيندها و برنامه‌هاي اجرايي شده، به منظور سنجش ميزان تحقق اهداف سند و بازنگري و اصلاحات مورد نياز در آن مطرح نمود و در ادامه به بیان مسئله و دلایل عدم اجرای سند تحول پرداخت.
علي محبي با اشاره به فصل هشتم سند تحول، كه بر اساس آن بايد وزارت آموزش و پرورش برنامه اجرای سند تحول را تدوین می‌کرد، وتصريح اين مطلب كه آموزش و پرورش در طی ۱۰ سال گذشته اقداماتي از قبیل طرح تدبیر برنامه تعالی مدارس و نظام آراستگی مدارس، را به عنوان برنامه اجرایی تدوین کرده است، اين سوال را مطرح نمود كه: آیا این برنامه و اقدامات به خوبی تدوین شده و زمینه اجرای آن فراهم شده است؟ و اگر چنین است، چرا گفته مي شود كه سند تحول اجرا نشده است؟ واگر اجرا شده است، چرا اجرای آن پیشرفت زیادی نداشته است و قابل دفاع نمی‌باشد؟
محبي دو دسته عوامل درون سازمانی و برون سازمانی رادر پاسخ اين سوالات مهم و اساسي اعلام نمود و گفت: عوامل درون سازمانی موثر برعدم اجراي كامل سند شامل تعجیل در عمل و ضعف بنیه علمی و پژوهشی، و برخی اقدام‌های مهم و اساسی مثل تغییر نظام آموزشی به 3-3-6 ميباشد، در حالی که هنوز اهداف و برنامه درسی دوره‌های تحصیلی و حوزه‌های تربیت و یادگیری تدوین نشده بود و در این فرایند به دلیل ضعف کارشناسی علمی، حتی به کمبود معلم و فضای فیزیکی برای پایه ششم هم توجه جدی نشده بود و نتیجه آن افت شدید کیفیت یادگیری به گواه آزمون‌های بین‌المللی تیمز و پرز و غیره بوده است.
محبي اقدام مهم و بسیار بزرگ دیگر را رتبه‌بندي معلمان برشمرد كه با حمایت ویژه رئیس جمهورمحترم پس از ۱۲ سال با هدف ارتقای شایستگی‌ها و صلاحیت‌های حرفه‌ای معلمان انجام شد، اما به دلیل ضعف‌های قانونی ایجاد شده و تعجیل و ضعف در اجرا نتایج مورد نظر آن‌طور كه انتظار ميرفت، محقق نشد.
دكتر محبي ضعف انسجام و پیوستگی زیر نظامها و ارتباط آنها با اهداف و راهکارهای سند تحول، نادیده گرفتن تحول مدرسه‌اي و فقدان الگوی (ابعاد، مولفه‌ها، شاخص‌ها و استانداردها) مدرسه تراز سند تحول، تدوين راهكارها و برنامه‌هاي آرماني سنجحش ناپذير بدون تعيين شاخص، ضعف شديد گفتمان سازي و پايين بودن باور و اشراف اطلاعاتي به مفاد سند و زير نظامها در بين تعداد زيادي از مديران به ویژه واحدهای سازمانی متولی زیر نظامها و نیز مدیران مدارس و معلمان را نيز از جمله دلايل درون سازماني برشمرد.
رييس پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش در ذكر دلایل برون سازمانی به پایین بودن جایگاه آموزش و پرورش در کشور و فقدان عزم ملی برای تحول از تخصیص منابع تا نظارت و نگاه ابزاری و مصرفی به آن، ساز و کارهای ناکارآمد نظارتی به ویژه در شورای عالی آموزش و پرورش و شورای عالی انقلاب فرهنگی در تدوين شاخص هاي راهبردي وبرنامه اي برشمرد و افزود: اگرچه عوامل متعددی بر عدم اجرای سند موثر بوده ليکن دلیل اصلی اجرا نشدن سند عبارت است از نداشتن نقشه راه شفاف و کاملی است که ضمن تدوین برنامه جامع اجرایی، فرایند اجرا و نقش تمام حوزه و دستگاه‌های درون و برون سازمانی را به طور شفاف تبیین نموده باشد.
وي فرایند تدوین نقشه را ضمن مشورت با صاحب نظران و متخصصان حوزه مدیریت راهبردی مدیریت منابع انسانی مدیریت آموزش و پرورش كشور با حضور متخصصان رشته‌های مختلف مدیریت و تصویب آن در شورای ستاد راهبری تحول وزارت بيان نمود و گفت: در فرآيند تدوين نقشه راه، تشكيل كارگروه، بررسي پژوهش‌ها و نسخه‌هاي قبلي كه در خصوص اجراي سند تنظيم شده بود،مرور شيوه‌نامه ها و نظام‌‌هاي اجراي اسناد تحولي، تدوين فهرست عناوين و مولفه‌هاي نقشه راه اجراي سند، سفارش پژوهش فوري در الگوي مدرسه تراز سند تحول، سفارش مطالعات فوري براي تدوين پيوست ها و نگاشت هاي قانوني و و حقوقی و بازتدوین برنامه‌های تهیه شده در کارگروه مرکزی و اصلاح و نهایی کردن آن و ارسال برای شورای ستاد تحول و بررسی و تصویب در شورای عالی آموزش و پرورش و شورای عالی انقلاب فرهنگی و هیئت وزیران از جمله اقدامات برای فرایند تدوین نقشه سند تحول بنیادین بوده است.
علي محبی گفت: رویکردها و اصول مهم در تدوین نقشه اجرایی سند تحول بر اساس چرخش‌های تحولی را پایبندی و التزام به مفاد و الگوهای مندرج در اسناد تحولی به صورت هماهنگ، مدرسه محوری، تاکید بر اجرای مطلوب ماموریت اصلی آموزش و پرورش یعنی برنامه درسی ملی و تربیت چند ساحتی، توسعه فرهنگ‌سازی و ارتقا سطح کارشناسی و مدیریت و ایجاد تحول درونی، تقویت مشارکت پذیری و مدیریت جهادی بوده است.
دكتر علي محبي در ادامه به تبيين بازآرايي و انسجام بخشی برنامه‌های زیر نظام‌هاپرداخت و گفت: یکی از مهم‌ترین بخش‌های نقشه راه اجرایی سند تحول تحلیل سند و برنامه‌های زیر نظام‌های ششگانه و تبدیل به یک برنامه عملیاتی در قالب خوشه‌ها و پروژه‌های کلان بود و برای این کار گروه‌های کانونی با حضور نمایندگان رسمی و تام الاختیار معاونت‌ها و روسای ششگانه با در نظر گرفتن جهت گیری اصول و سیاست‌ها و نیز اشکالات و آسیب‌های نسخه‌های قبلی انجام شد و خروجي آن برنامه‌های زیر نظامها که ۴۵۸ مورد بود در قالب ۲۴ خوشه و ۱۰۴ پروژه کلان دسته‌بندی گردید.
علی محبی بخش سوم این نقشه راه را "اجرا" معرفي نمود و گفت برای اجرای پروژه‌ها و خوشه‌هاي سند تحول لازم است كه سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی شامل تدوین الگوها، نظام‌نامه‌ها، آیین نامه‌ها و استلزامات حقوقی و قانونی، نهادی، گفتمانی و مالی در ستاد انجام پذیرد. وی الگویی براي اجراي سند در سطح مدرسه ارائه نمود كه در این الگو، لازم است مدرسه تراز، در شاخص‌ها و استانداردهاي آن، تفاوت مدارس روستایی و شهری، تیزهوشان، عشایری و.. مدنظر قرار گیرد.
بخش چهارم نقشه راه تبيين كننده "اركان و شرح وظايف" ميباشد و اين اركان، شورای ملی هماهنگی اجرای سند تحول، ستاد راهبری اجرای سند تحول، کمیته پژوهش برنامه‌ریزی و نظارت، کمیته اطلاع رسانی و گفتمان سازی، کمیته تحول حوزه‌های ستادی، شورای پياده سازي سند استان، شورای پياده سازي سند منطقه، شورای پياده سازي سند مدرسه ميباشند كه وظايف اين اركان شفاف و به تفكيك مشخص شده است. دكتر محبي بخش پنجم نقشه را شامل نظارت پایش و بهبود دانست و میزان اجرای سند و میزان تحقق اهداف آن در سطوح مختلف را نيازمند و مشروط به نظارت و پایش جدي، مستمر و بدون اغماض دانست.
رييس پژوهشگاه آموزش و پرورش در پايان پيوست نقشه راه را كه نگاشت‌هاي گفتماني ،نهادي، حقوقي و قانوني را در برمي گيرد مطرح نمود و به شنيدن نظرات ، سوالات و انتقادات كارشناسان حاضر و ارائه پاسخ به آنها، پرداخت. عمده سوالات صاحبنظران حاضر در اين نشست به استلزامات قانوني و.. اين نقشه راه، اختصاص داشت.